برخورد و دلداری دادن به داغدیده
یکی از سخت‌ترین کارها، گفتگو با فردی است که عزیزی را از دست داده است. بارها شنیده‌ایم که «مرگ و زندگی دست خداست» و کسی از فردای خود خبر ندارد؛ اما زمانی که فرد عزیزی را از دست می‌دهیم، نمی‌توانیم منطقی فکر کنیم و درگیر احساسات می‌شویم.در این مواقع تنها چیزی که می‌تواند ما را آرام کند، دوستان و نزدیکانی هستند که با روحیه ما آشنا هستند و می‌توانند با حرف‌هایشان و دلداری‌هایشان ما را تسکین بدهند؛ اما گاهی اطرافیان نمی‌دانند برای آرام کردن فرد داغدار بهتر است چگونه رفتار کنند. در سایت گل ختمی سعی داریم که تمامی مواردی که در برخورد با فرد داغدیده باید رعایت شوند را بگوییم. پس با ماهمراه باشید.
آیا شما می توانید خود را جای فرد داغدار بگذارید؟
رفتارهای فردی و اجتماعی ما متاثر از فرهنگ و جامعه‌ای هستند که در آن بزرگ شده‌ایم. مانند رفتارهای بین فردی، مفاهیمی مانند غم، شادی، اندوه و… را از جامعه می‌اموزیم. بنابراین بخشی از رفتارهای فرد داغدیده، اجتماعی و فرهنگی است و بخشی دیگر به شخص او مربوط می‌شود. شما نمی‌توانید فرد داغدار را برای اندوه و گریه و زاری‌اش سرزنش کنید؛ تنها باید او را درک کنید.
بسیار پیش می‌اید که برای دلداری دادن به رفیق عزادار می‌گوییم: «وقتی خودم را جای تو می‌گذارم، نمی دانم باید چه کار کنم؟!». در حقیقت شما هرگز نمی توانید خودتان را جای فرد داغدار بگذارید و او با شنیدن چنین سخنانی آرامش نمی‌یابد. بهتر است سنجیده تر رفتار کنید و به جای آنکه پا به پای فرد داغدار اشک بریزید، به او کمک کنید مراحل سوگواری را پشت سر بگذارد.
مراحل سوگواری فرد داغدار چیست؟
زمانی که انتظار رخ دادن اتفاقی را ندارید، طبیعی است که در برخورد اولیه با آن پدیده، شوکه بشوید. مرگ هم همین‌طور است؛ سهمگین و باورنکردنی! مرگ تنها اتفاقی است که جبرانی برایش وجود ندارد و این موضوعی است که افراد بازمانده نمی‌توانند هضم کنند. مواجهه افراد با از دست دادن عزیزانشان به طور کلی چند مرحله دارد:
1. مرحله انکار: در این مرحله فرد داغدار سوالاتی می‌پرسد از قبیل: «چرا فلانی نمی‌آید؟»، «چرا خبری از او ندارم؟»، «چرا وقتی او را صدا میکنم جواب نمی‌دهد؟» و از پذیرش مرگ عزیزش طفره می‌رود. شما در این مرحله نمی‌توانید منطقا به او بقبولانید که مرگ اتفاقی طبیعی است و فردی که از دست رفته است، هرگز باز نمی‌گردد. شاید به دنبال بهترین جملات و کلماتی باشید که او را آرام کند اما باید به او فرصت بدهید که ناباوری خود را ابراز کند تا در آرامش بیشتری با مرگ عزیزش کنار بیاید. این اتفاق بیشتر زمانی می‌افتد که مرحوم یا مرحومه، به مرگ عادی از بین نمی‌روند؛ مثلا در اثر تصادف ناگهانی یا سکته قلبی (بدون سابقه عارضه قلبی)، در دعوای خیابانی، بر اثر سرقت و… می‌میرند. از دست دادن فرزند و کودک خردسال نیز از این دست مرگ هاست که فرد داغدار نمی‌تواند آن را برای خودش توجیه کند؛ پس کل پدیده مرگ را انکار می‌کند.
2. مرحله خشم: زمانی که از مرحله انکار مرگ عزیزانمان بیرون می‌اییم، ممکن است ناباوری خود را با احساس خشم جایگزین کنیم. بارها در مراسم ترحیم شنیده‌ایم که به اعتراض گفته شده است «چرا من را نبردی؟ مگر گناه او چه بود؟» یا «او که در زندگی به چیزی نرسیده بود، چرا او را بردی؟». این حرف‌ها نشان‌دهنده ان است که فرد داغدار و سوگوار، مرگ را پذیرفته است اما احساس بی‌عدالتی می‌کند و سخنانی بر زبان می‌اورد که اندوهش را بیشتر می‌کند. گاهی در این مرحله به فرد گفته می‌شود: «کفر نگو» و فرد را از ابراز خشم منع می‌کنند.
3. مرحله غم: این مرحله معمولا نسبت به مراحل قبل، طولانی‌تر است. پوشیدن لباس مشکی، ماندن بر سر مزار، گریه و اندوه تمام‌نشدنی، مرور خاطرات، زیر و رو کردن وسایل عزیز از دست رفته و… همه از مسائلی است که در این مرحله گریبان فرد داغدار را می‌گیرد. بهترین کلمات و جملاتی که می‌توانید در این مرحله به فرد داغدار بگویید جملاتی است مانند «یادش به خیر، جایش خیلی خالی است».
4. مرحله پذیرش: پذیرش مرگ به زبان آسان است و برای فرد داغدار، این امر محال به نظر می‌رسد. حتما شنیده‌اید که گفته اند «داغش همیشه روی دلم است» و «جگرم آتش می‌گیرد وقتی یادش می‌افتم». چنین
سخنانی به معنی ان است که فرد سوگوار مرگ را پذیرفته است و می‌داند جای خالی عزیزش هرگز پر نمی‌شود و با این جملات بر عمق اندوه خود مهر تاییدی می‌زند و نیاز دارد همدردی اطرافیانش را برانگیزد. در این مرحله فرد تقریبا به زندگی عادی برگشته است و می‌تواند عادی‌تر از قبل باشد.
جملاتی که نباید به فرد داغدیده بگویید
چه جملاتی به فرد داغدار نگوییم ?
بیشتر افراد نمی‌دانند در هنگام بروز حادثه، چطور رفتار کنند. همه دوست دارند در این مواقع بهترین کلمات و جملات را برای تسلی فرد داغدیده بر زبان بیاورند. خیلی‌ها فقط در کنار فرد داغدیده حضور پیدا می‌کنند و تنها به او کمک می‌کنند تا کارهای روزانه‌اش را انجام بدهند. بهتر است به فرد داغدیده، جملاتی بگویید که نشان‌دهنده همدردی شما باشد و از بیان جملاتی که نصیحت‌گونه باشند، بپرهیزید.این جملات شامل :
1. آرام باش، خودت را اذیت نکن.
2. غم آخرت باشد.(این مورد به این معناست که آخرین اتفاق مربوط به خود شما باشد تا شاهد چنین غمی در خصوص اطرافیانتان نشوید)
3. گریه نکن، بس است، اشک‌هایت را پاک کن.
4. می‌دانم چه حسی داری اما باید کنار بیایی.
5. اگر کاری داشتی به من بگو.
6. او الان در جای بهتری است.
7. نمی‌دانم اگر جای تو بودم چه می‌کردم؟
8. به زودی یادت می‌رود و حالت بهتر می‌شود.
9. حداقل مرگ سریع و بی‌دردی بود.
بازگو کردن چنین جملاتی هیچ کسی را آرام نمی کند؛ زیرا شما در حال تلاش هستید تا به او چیزی را یادآوری کنید که تلاش دارد فراموش کند و نپذیرد. بهتر است به جای چنین جملاتی، جملات زیر را امتحان کنید.
بهترین کلمات و جملات برای تسکین فرد داغدیده
از جمله متن دلداری دادن به فرد ناراحت و داغدیده میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
بابت از دست دادن ... بسیار متاسفم.
از صمیم قلبم ناراحتم و از فکرت بیرون نمی‌ایم.
او انسانی دوست‌داشتنی بود. جایش خالی است.
دلم برای او تنگ می‌شود، فرد مهمی در زندگی من بود.
می‌دانم که تحمل این شرایط برای شما بسیار سخت است.
گفتن چنین جملاتی باعث می‌شود فرد داغدیده شما را در غم خودش شریک بداند و با شما راحت‌تر صحبت کند. شما می توانید شنونده حرف‌های او باشید تا آرام شود و سپس در پذیرش مرگ عزیزش به او کمک کنید.
اعمال و رفتار مناسب برای همراهی
1. بازگو کردن خاطره
خیلی وقت‌ها بهتر است به جای دلداری دادن، خاطره‌ای از فرد از دست رفته بازگو کنید. با این کار هم یادش را گرامی داشته‌اید هم ممکن است باعث شوید فرد داغدیده با یاد و خاطره عزیزش تسکین پیدا کند؛ اما تلاش نکنید که خاطره‌ای خنده دار تعریف کنید. توقع زیادی است که فرد سوگوار اندوهش را کنار بگذارد و به خاطره شما بخندد و با این کار باعث رنجش او می‌شوید.
2. فرد داغدیده را تنها نگذارید
زمانی که کسی را از دست می‌دهیم، احساس تنهایی مفرطی می‌کنیم؛ حتی اگر افراد زیادی پیشمان باشند. حضور افرادی که دوستشان داریم و به ما نزدیک هستند، موجب دلگرمی می‌شود و خوب است که در شرایط ناگوار، همدیگر را تنها نگذاریم. برای دیدار با فرد داغ دیده بهتر است با خرید تاج گل ختم به دیدار آن شخص بروید واز اون دلجویی کنید. ارسال گل برای تسلیت حال بازماندگان را بهتر خواهد کرد و یک انرژی مثبت است. بنابراین اگر دوست شما عزادار است، حتما به دیدارش بروید و از کارهای روزانه‌تان بزنید تا احساس تنهایی و بی‌پناهی نکند. نیازی نیست حتما خود را غمگین و عزادار نشان بدهید. سعی کنید فرد عزادار را در آغوش بگیرید یا هرازگاهی دستش را به گرمی فشار دهید. بیشتر سکوت کنید و انتظار نداشته باشید فرد عزادار با شما حرف بزند. سعی نکنید حواس او را پرت کنید و موضوع صحبت را عوض نکنید. در این شراط، هرچه با فرد داغدیده کمتر حرف بزنید، بهتر است؛ زیرا ممکن است صحبت‌هایی رد و بدل شود که موجب رنجش شما شود. سعی کنید صبور باشید و فراموش نکنید شیوه مواجهه هر کس با پدیده مرگ، متفاوت است.
3. فرد داغدیده را درک کنید
شما هرگز جای کسی که عزادار است و به سوگ عزیزش نشسته است، نیستید و نمی‌دانید رابطه ان‌ها با همدیگر چگونه بوده است و با رفتن او، فرد داغدار چقدر غصه‌دار شده است و برای چه چیزهایی سوگواری می‌کند. شاید لازم باشد او را برای دقایقی تنها بگذارید تا در خلوت خودش با عزیز از دست رفته، حرف بزند و درد دل کند.
گاهی افراد دوست دارند هر روز بر سر مزار عزیزشان بروند و برای او دعا و قرآن بخوانند و خیرات کنند. حتی اگر این کار را درست نمی دانید، به آن‌ها اعتراض نکنید و بگذارید خودشان را تسکین دهند. گاهی افراد دوست دارند به جسم عزیزشان نزدیک باشند؛ حتما لازم نیست کلمات و جملاتی بگویید که آن‌ها را تسکین بدهید.
هرگز تلاش نکنید افراد را بابت اندوهشان سرزنش کنید یا آن‌ها را از سوگواری منع کنید. به یاد داشته باشید که شما جای آن‌ها نیستید و تنها وظیفه دارید آن‌ها را همراهی کنید. در صورتی که نمی‌توانید رفتارشان را تحمل کنید، سعی کنید کمتر پیش آن‌ها بروید.
4. کتاب‌هایی درباره تجربه افراد از مرگ بخوانید
گاهی افراد با خواندن تجربه‌های مشابه، آرام می‌گیرند. بسیاری از افرادی که همسر، فرزند یا دوستشان را از دست داده اند، تجربه خود را در قالب کتاب داستان یا مطالب روانشناسی جمع آوری کرده‌اند. خواندن این کتاب‌ها موجب هم‌ذات پنداری فرد داغدیده با نویسنده کتاب می‌شود و در پایان کتاب، بینش فرد داغدار به مرگ تعدیل می‌شود.