اعمال شب اول قبر

دعای شب اول قبر

کسی از جهان پس از مرگ خبر ندارد و تنها منبع ما آیات و روایاتی هستند که از آنچه پس از مرگ بر روح می‌گذرد، سخن می‌گویند. جهان پس از مرگ برای ما ناشناخته است و به همین خاطر، از مرگ می‌ترسیم. طبیعی است زمانی که عزیزی را از دست می‌دهیم، نگران اعمال شب اول قبر باشیم. نگران اینکه بعد از مرگ چه بر سر او می‌آید. آیات و روایات به ما می‌گویند که در شب  اول خاکسپاری، دعا و  اعمال مناسب کمک به شب اول قبر اموات را انجام دهید تا عبور روح از دنیا به عالم ملکوت، آسان‌تر شود. انسان پس از مرگ وارد عالم «برزخ» می‌شود. ارواح مردگان پس از مرگ وارد عالم برزخ می‌شود و تا زمان قیامت در آنجا باقی می ماند. عالم برزخ شبیه به این دنیاست با این تفاوت که اشیاء در برزخ رنگ و بو و اندازه و شکل دارند؛ اما جسم ندارند. امام صادق (ع) عالم برزخ را همان عالم قبر می‌دانند و معتقدند عالم قبر تا روزی ادامه دارد که قیامت شود. بنابراین وقتی صحبت از عالم قبر می‌شود، منظور گودالی که جسم انسان در ان خاک می‌شود، نیست.

شب اول قبر حتما در شب اتفاق نمی‌افتد و حتما لازم نیست جسم انسان به خاک سپرده باشد تا نیاز باشد اعمال شب اول قبر را برایش انجام دهید. مرگ لحظه‌ای است که روح انسان از جسمش جدا می‌شود و به محض جدا شدن روح از جسم، دو فرشته به نام‌های نکیر و منکر بر روح ظاهر می‌شوند و او را با خود به عالم برزخ می‌برند؛ اما طبق باور عامه، شب اول قبر پس از خاکسپاری رخ می‌دهد و دعا و  اعمال مناسب کمک به شب اول قبر اموات را در شب اول دفن جسم او به جای می‌اورند.

سوالاتی که شب اول قبر از انسان می‌پرسند

طبق باور همگانی، وقتی انسان را در داخل قبر می‌گذارند، اعمالی که در دنیا مرتکب شده است، عذاب و فشارهایی را به او وارد می‌کند که همان عذاب قبر است. این عذاب بر مومن و کافر جاری می‌شود و تنها شدت و ضعف دارد. بسیاری از تصورات ما درباره مرگ انسان، به دلیل ناشناخته بودن دنیای پس از مرگ است. درباره سوالاتی که شب اول قبر از انسان می‌پرسند، احتمالاتی مطرح شده است. طبق روایات، دو فرشته ای که شب اول قبر بر انسان وارد می‌شوند، از او درباره عقاید و اعمالش می‌پرسند. نزدیکان شخص می توانند با خواندن دعاها و انجام اعمال شب اول قبر این شب را برای مرده آسان کنند. در ادامه برخی سوالاتی که پرسیده می شوند را خواهیم دید:

آیا خدا را پرستش می‌کردی یا مشرک بودی؟

از او درباره اصول دین و پیامبر و کتاب آسمانی می‌پرسند.

از او می‌پرسند که کدام رهبر (حق یا باطل) را پیروی می‌کرده است؟

از او می‌پرسند عمرش را صرف چه کاری کرده است؟

از او می‌پرسند مال و اموالش را از چه راهی به دست اورده و در چه راهی مصرف نموده است؟

عذاب قبر چیست؟

علل عذاب قبر (فشار قبر) چیست؟

طبق آیات و روایات، عذاب قبر یا فشار قبر به طور نمادین به سختی‌ها و فشارهایی اشاره دارد که پس از مرگ، برای انتقال انسان به عالم برزخ رخ می‌دهد. علت این سختی‌ها و فشارها متفاوت است. برخی معتقدند گریه نزدیکان همان عذاب قبر است، بعضی دیگر به جانوران خزنده در خاک اشاره می‌کنند و برخی دیگر فشار بر جسم دفن‌شده در خاک را همان عذاب قبر می‌دانند. باری، طبق باور عامه، انسان پس از دفن دوست ندارد از جسمش جدا شود و از قبر خاکی خود گریزان است؛ لذا عذاب قبر بر او وارد می‌شود. طبق بعضی روایات، عواملی وجود دارد که باعث بیشتر شدن فشار قبر می‌شود:

حق الناس: ضایع کردن حق مردم از راه‌های سخن‌چینی، عیب‌جویی، خوردن مال حرام و..

بدرفتاری و تنگ‌خلقی: گشاده رو نبودن با خلق خدا

نداشتن دین و ایمان به خدا

اسراف نعمات الهی

رباخواری

رعایت نکردن حلال و حرام خدا

سهل‌انگاری درباره نماز

خوردن مال یتیم

تهمت

شب اول قبر چه زمانی آغاز و چه زمانی تمام می‌شود؟

همان‌طور که گفتیم، منبع ما درباره شب اول قبر تنها آیات و روایات است و ترس از مرگ باعث آمیخته شدن بسیاری از باورهای نادرست به اصل و حقیقت این ماجرا شده است. آیات و روایاتی وجود دارند که به طور عینی درباره اعمال شب اول قبر صحبت می‌کنند: آیه ۱۰۰  مومنون، آیه ۱۶۹  آل عمران، آیه ۴۶  مومن، آیات ۲۸-۲۹ و ۳۲  نحل، آیه ۱۲۴  طه و آیه ۲۷ محمد. اگر عزیزی را از دست داده‌اید و نگران شب اول قبر او هستید، بدانید که شب اول قبر لزوما شب‌هنگام نیست و طبق بعضی روایات، عذاب قبر مختص شب اول قبر نیست و شاید مدت زمانی از حضور فرد در برزخ را در بر گیرد. برخی معتقدند عذاب قبر برای کافران و گناهکاران طولانی‌تر است و با سنگینی اعمال انسان، نسبت دارد.

اعمال و دعای شب اول قبر برای مرده

طبق آیات و روایات، برای آسان شدن انتقال روح انسان از دنیا به برزخ، باید اعمالی را انجام داد؛ از جمله خواندن دعا و نماز. مشهور است که حضرت فاطمه (س) به حضرت علی (ع) وصیت کردند که «پس از اینکه مرا به خاک سپردی، بر سر مزارم قرآن بخوان و دعا کن؛ زیرا در چنین لحظاتی مردگان به انس گرفتن با زندگان نیاز دارند». در شب اول قبر، خیرات و اعمال صالحه بازماندگان، موجب برداشته شدن عذاب قبر از انسان می‌شود. دعا و  اعمال مناسب کمک به شب اول قبر اموات عبارت است از:

خواندن نماز وحشت: مستحب است در شب اول قبر، دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند. در دو رکعت اول  حمد و آیه‌الکرسی و در رکعت دوم بعد از حمد، ده مرتبه  قدر خوانده شود. سپس در پایان نماز و بعد از سلام بگویند: «اللهم صل علی محمد و آل محمد و ابعث ثوابها الی قبر ذلک المیت فلان بن فلان» و نام میت را ذکر کنند تا نماز به عزیز از دست رفته برسد. نماز وحشت مانند هدیه‌ای است که به فردی که از دنیا رفته است، داده می‌شود.آداب کامل خواندن نماز شب اول قبر را اینجا بخوانید. این نماز را هر موقع از شب می توان خواند اما بهتر است پس از نماز عشا خوانده شود. اگر دفن میت به هر دلیلی به تعویق بیافتد، باید نماز شب اول قبر را تا شب اول دفن به تاخیر انداخت.

خواندن آیاتی از قرآن: یاد کردن درگذشتگان نیکو است و خواندن آیات یس، الرحمن، توحید، صافات و... به منظور آرامش یافتن میت، توصیه می‌شود. با خواندن این آیات برای میت طلب مغفرت کنید.

خواندن آیات تبارک (الملک): از امام صادق (ع) نقل شده است که آیات تبارک (الملک) را بالای سر مزار میت بخوانند تا عذاب قبر از او برداشته شود. این سوره ناجی فرد در شب اول قبر است.

صدقه دادن: پیامبر (ص) توصیه می‌کنند که هر گاه به نیت میت صدقه بدهید، «هفتاد هزار فرشته آن صدقه را به قبر او حمل می‌کنند و بر دست هر کدام از فرشتگان طبقی است که به قبر او حمل می‌کنند و می گویند: “سلام بر تو، این هدیه ای از سوی فلانی به توست”. سپس قبرش نورانی می‌شود».

دعا کردن: برای میت دعا کنید. بهتر است در پایان نماز یا خواندن آیات قرآن او را یاد کنید و برای او طلب مغفرت کنید.

به جا اوردن نماز قضا شده: نمازهای قضا شده‌ی میت را برایش به جا بیاورید و اگر نماز قضا نداشت، دو رکعت نماز با نیت هدیه به مزارش بخوانید.

زیارت بروید: اگر ساکن شهرهای مذهبی هستید، به نیابت از میت، به زیارت بروید یا از اقوام ساکن شهرهای مذهبی بخواهید این کار را انجام بدهند.

خواندن زیارت عاشورا: پیش از غروب آفتاب، زیارت عاشورا بخوانید و ثوابش را نثار روح متوفی کنید.

خواندن آیات قدر: بالای سر مزار میت، ۷ مرتبه قدر بخوانید.

راهنما : آداب برخورد مناسب با فرد داغدیده 

در صورتی که از اطلاعات این مقاله استفاده لازم و کافی را برده اید ،نظرات خود را در این خصوص با ما در مان بگذارید.